UNİFOLD
CAN BAŞKENT
Hz. Žižek “ve benzerleri” dahil 21. yüzyıl düşünürlerinin, kendilerinden yüzyıllar önce gelen büyük düşünürler kadar etki yaratma imkanı yok. Kuhn’un öngörüleri sadece fenni bilimler ve belki matematik için değil, düşünce bilimleri için de geçerli anlaşılan: “normal” fikirler üretilirken, paradigmalar yenilenmezken, düşünürlerin çözmesi gereken bulmacaları artık teknokratlar ve “piyasalar” çözüyor.
Bu nedenle, Žižek gibileri bir avuç meraklı okuyor, bunlarında parmakla sayılacak kadarı anlıyor. Şanslı azınlığa girmek için ben de az çaba sarfetmedim. Ama, ı-ıh, beceremedim.
Sorun basit. Düşünceleri katmanlaştıra katmanlaştıra, karıştıra karıştıra, olmayan sorunlara çözümler uydura uydura, fikri alemimizi manifoldlarla derinleştire denişletire bu hale geldik. Çünkü bu kolay yoldu.
Zor olansa, manifoldlarla zenginleştirmektense, unifoldlarla basitleştirmek. Basitleştirmek zor, çünkü çözüm için gerekli varsayımları ve koşulları mümkün mertebe arttırmak demek bu. Örneğin, memleketin nasıl bu hale geldiği üzerine katman katman analiz yapmaktansa, olayın özündeki siyasi ve matematiksel gerçeğe yoğunlaşmak çok daha zor.
Çünkü basit soruları çözmek kolay değil. Farabi’den tutun da Platon’a dek tartışılan sorunları çözmekle debelenirken, derin nefes alıyorum, tarihte hiç bu kadar düşünce tarihine karşı nankör olmamıştık. Bu kabahatimizi örtmek için de Žižekler yarattık. Halbuki, yapmamız gereken Farabi’den Gazali’ye, Platon’dan Rawls’a fikri temellerimizi sağlamlaştırmaktı — tıpkı yakın zamanda Spinoza’yı yeniden keşfetmemiz gibi.
Bu metodolojinın antrenmanını yapmanın en lezzetli yolu mutfaktan geçiyor. Örneğin, basit bir patates yemeğini soslarla, baharatlarla zenginleştirmektense, yemeği sadeleştirme oyunun oynamayı önereceğim — televizyonlardaki programlara benzer şekilde. Rastgele verilecek üç malzemeyle güzel bir yemek yapma yarışması olarak görmek pekala mümkün bunu. Pırasa, patates ve çilekle, örneğin, nasıl bir lezzetli yemek yapılabileceği deneyiyle; Plato, Farabi ve Marks ile bu halk nasıl refaha erer tartışması, görülenden daha fazla benzerlik taşıyor.
Çünkü, her yemeğe avokado koymak gerekmez, her tartışmaya Žižek’i dahil etmek de…